Geschiedenis van de Kranenburgweg
Boerderij Cranenburg, januari 1893
Heer van Cranenburg
Boerderij Cranenburg, waarnaar de straat vernoemd is, zou al hebben bestaan sinds 1330, toen Willem, Heer van Cranenburg, er het huis bouwde. Dit oude gebouw werd afgebroken in 1603, waarna een nieuwe boerderij werd gebouwd, die ook wel Sint Maartenswoning werd genoemd. In 1907 werd de gemeente eigenaar van het landgoed Cranenburg met de boerderij, waar toen boer Boonstoppel en zijn gezin woonde en werkte. De boerderij stond ter hoogte van waar nu de Houtrustkerk staat en is in 1920 afgebroken . Op oude kaarten is de naam “Kranenburgerweg”, ergens in de 20e eeuw is dat Kranenburgweg geworden.
De Kranenburgweg en het ontstaan van het Geuzenkwartier
In een kaart van 1901 is de Kranenburgweg al wel aangelegd, maar wat nu het Geuzenkwartier heet was toen nog “Zandoord”, een onbebouwd gedeelte. Het Statenkwartier was al wel volop in ontwikkeling. Onze wijk is rond 1910 verder bebouwd, ook de huizen langs de Kranenburgweg zijn veelal uit die periode.
Kenmerkend voor de Kranenburgweg zijn de brede stoepen en een wijdse aanblik. In de ruim 100 jaar dat de buurt Geuzenkwartier bestaat is de bebouwing en de aanleg van het stratenplan nauwelijks veranderd. Wel waren er een aantal bedrijven gevestigd die inmiddels zijn verdwenen (zoals dit Hotel café restaurant Houtrust op nummer 1, de garage, het Chinese restaurant).
Kranenburgweg 1915 / 2023
Kranenburgweg 1910 / 2023
Rijksbeschermd stadsgezicht
In 1996 zijn het Statenkwartier en Geuzenkwartier benoemd tot Rijksbeschermde stadsgezichten. De grens loopt in onze straat tot aan de Westduinweg en beslaat ook het Verversingskanaal. Het bestemmingsplan van het Statenkwartier/ Geuzenkwartier en het rapport van Monumentenzorg beschrijven dit als volgt:
“ De Kranenburgweg is gelegen aan het Verversingskanaal en haar groene oevers. Deze stedelijk, en morfologisch herkenbare, lijn loopt over een grote lengte van de Haven tot aan station Hollands Spoor. De Kranenburgweg/ Verversingskanaal wordt getypeerd door een zeer wijds profiel. De bestaande ruimtelijke kwaliteit is gekenmerkt door de groene oevers van het brede kanaalprofiel. Het (Rijks)beschermd stadsgezicht geldt voor deze straat en heeft als doel de structuur en bebouwing te behouden “
Het verversingskanaal
In 1888 werd het Verversingskanaal (sinds 2016 zo genoemd) aangelegd, deels op het uitgestrekte grondbezit van groothertogin Sophie van Saksen-Weimar-Eisenach. Zij stelde in het servituut uit 1889 dat deze grond werd geschonken aan de gemeente op voorwaarde dat het kanaal en omliggende gronden uitsluitend gebruikt mocht worden om water te vervoeren en nooit mocht worden bebouwd.
Akte van Schenking (verversingskanaal) / servituut
Voor de gronden van het verversingskanaal geldt een privaatrechtelijk 19e eeuws servituut. Uit kadastraal onderzoek blijkt dat de percelen verkregen door de gemeente Den Haag bij de schenkingsakte het verversingskanaal betreffen tot en met de Duindorpdam. Het bestemmingsplan maakt in deze strook geen ontwikkelingen mogelijk, zodat het talud gevrijwaard blijft van bebouwing.
De gemeente heeft de afgelopen decennia meerdere malen geprobeerd om plannen te ontwikkelen waarin het kanaal bebouwd zou worden, of als een soort volkstuintjescomplex of recreatiegebied zou worden benut. Dankzij het servituut en dankzij alerte en strijdbare bewoners is dat telkens voorkomen.